Business judgment rule w nowym Kodeksie Spółek Handlowych
Jak bardzo zmieni warunki pracy menadżerów spółek?
ZOBACZ WSZYSTKIE ARTYKUŁY LUB WYBIERZ TEMATY, KTÓRE CIĘ INTERESUJĄ:
Business judgment rule w nowym Kodeksie Spółek Handlowych
Karol M. SzymańskiKancelaria RKKW, 14/02/2022
Nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych w art. 2112 §3 wprowadza do polskiego prawa handlowego zasadę oceny biznesowej zwaną „business judgement rule” przy ocenie działań członków organów spółek.
Business Judgement Rule na świecie
Reguła osądu biznesowego, która wywodzi się z doktryny i orzecznictwa prawa spółek, polega na przyznaniu pierwszeństwa biznesowej ocenie sytuacji dokonywanej przez członków organów spółek, którzy odpowiadają za główną działalność operacyjną i decyzyjność w spółce – Zarządów i Rad Nadzorczych.
W polskim prawie taka reguła dotychczas występowała w bardzo ograniczonym zakresie (w orzecznictwie, o którym poniżej), więc analizując jej działanie można –z pewną ostrożnością – należy poszukać odniesień w doktrynie i orzecznictwie innych krajów. Takie podejście jest bowiem obecne w większości jurysdykcji krajów common law (USA, Kanada czy Wielka Brytania), jednak spotyka się je także w takich krajach europejskich „kodeksowych” jak Hiszpania, Niemcy, Austria i innych.
W warunkach ryzyka biznesowego organy zarządzające muszą mieć swobodę podejmowania decyzji bez nieustającej obawy przed możliwymi konsekwencjami prawnymi. Mówiąc inaczej chodzi o to, aby sądy powszechne nie ingerowały w działania stricte menadżerskie chyba, że działania te noszą znamiona zawinionego oszustwa lub defraudacji lub innych czynów zabronionych lub do realizacji których organy te są wprost zmuszone przez prawo.
Uzasadnione ryzyko gospodarcze
Wracając do proponowanej nowelizacji, projekt, który zakłada liczne zmiany w przepisach KSH, zmierza do wprowadzenia odpowiedzialności spółki dominującej w stosunku do spółki zależnej, która wykonuje wiążące polecenia nałożone na nią przez spółkę dominującą (prawo holdingowe). Przyjęty model odpowiedzialności to odpowiedzialność na zasadzie winy domniemanej wyrażona w art. 2112 projektu. Na podstawie §3 tego przepisu, spółka dominująca (a zatem także jej organy korporacyjne) nie będzie ponosić odpowiedzialności, jeżeli działała w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które w danych okolicznościach powinny być brane pod uwagę przy dokonywaniu starannej oceny.
Wprowadzona w tym przepisie zasada oceny biznesowej wynika ze zmieniającego się w ostatnim czasie orzecznictwa, w szczególności w zakresie odpowiedzialności karnej członków organów korporacyjnych wynikającej z art. 296 Kodeksu Karnego. Problem pojawiał się wówczas, gdy członek zarządu lub rady nadzorczej działał w ramach swoich uprawnień wyrządzając spółce szkodę, nie naruszając jednak bezpośrednio prawa. W takiej sytuacji, mimo braku formalnego naruszenia normy prawnej zaczęto jednak pociągać do odpowiedzialności członków organów także w sytuacji, gdy nie dochowali oni należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru ich działalności a wywodzonej z art. 293§2 i 483§2 KSH (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2014 r., II CSK 627/13).
Odpowiedzią na to w projekcie KSH jest uchylenie §2 i wprowadzenie §3, który jednoznacznie stanowi, że „członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidator nie narusza obowiązku dołożenia należytej staranności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które w danych okolicznościach powinny być uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny”.
Ten obowiązek lojalności nie jest już kwestionowany, ani w orzecznictwie, ani w doktrynie, i jest nieodłącznym elementem przyjętym w wielu krajach europejskich.
Business Judgement Rule w Polsce
Celem zmiany regulacji jest zapewnienie ochrony członkom organów korporacyjnych, których działania, przy spełnieniu określonych kryteriów (m.in. osądu biznesowego i zachowania należytej staranności w działaniu), prowadzą do wyrządzenia spółce szkody.
Przyjęte w projekcie rozwiązanie wydaje się być zmianą odpowiadającą na rzeczywiste potrzeby biznesu działającego, niejako z definicji, w warunkach ryzyka biznesowego.
Biznesowa oceny sytuacji daje zatem ochronę prawną w przypadku działań podejmowanych przez osoby zarządzające spółkami, które mogą liczyć na nią w przypadku, gdy okaże się, że ich decyzja wyrządziła spółce szkodę (pod warunkiem, że członkowie organów udowodnią, że przy wykonywaniu swoich obowiązków wykazali się starannością i lojalnością oraz zdecydowali się na podjęcie ryzyka biznesowego). W tej konstrukcji konieczne jest przyjęcie, że ocena działań organów zarządzających powinna być badana w momencie podejmowania decyzji gospodarczej i uwzględniać takie czynniki jak
- prawidłowość podejmowania takiej decyzji (compliance),
- czy członkowie organów zarządzających dochowali podwyższonego miernika należytej staranności wynikającego z zawodowego charakteru ich działalności oraz
- czy ich decyzje były zgodne z obowiązkiem lojalności, który również na nich ciąży.
Takie podejście ma kluczowy wpływ na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych, ale także stanowi zachętę do podejmowania takich działań w ogóle.
Regulacje przyjęte w prawie korporacyjnym nie mogą przyczyniać się do hamowania decyzji biznesowych oraz do obawy przed odpowiedzialnością, ponieważ osoby zarządzające podmiotami gospodarczymi, mimo posiadanej wiedzy i doświadczenia, nie są w stanie przewidzieć wszystkich możliwych konsekwencji swoich decyzji, choćby z uwagi na fakt, że świat biznesu doświadcza różnorodnych zmian w bardzo dynamicznym tempie.
SZKOLENIA POWIĄZANE
Kancelaria RKKW
Partner Zarządzający RKKW