Stres w pracy stał się wszechobecnym wyzwaniem w dynamicznych środowiskach korporacyjnych. Globalizacja, rosnące oczekiwania wydajności oraz presja związana z innowacjami technologicznymi powodują, że menedżerowie i pracownicy są coraz bardziej narażeni na przeciążenie. Chociaż umiarkowany poziom stresu może motywować i prowadzić do lepszych wyników, długotrwały stres w pracy niesie ze sobą realne zagrożenia zarówno dla jednostek, jak i dla organizacji.

Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu jako priorytet strategiczny

Wypalenie zawodowe, definiowane jako stan fizycznego i emocjonalnego wyczerpania spowodowanego chronicznym stresem, staje się coraz większym wyzwaniem. Z raportu Gallupa wynika, że prawie 76% pracowników doświadcza wypalenia zawodowego w ciągu swojej kariery, a 23% twierdzi, że odczuwa je bardzo często. Dla firm, które pragną utrzymać konkurencyjność, zrozumienie przyczyn oraz przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu staje się kluczowe.

Aby skutecznie zarządzać tym problemem, liderzy muszą wprowadzać systematyczne zmiany w kulturze organizacyjnej, promujące równowagę między pracą a życiem prywatnym. Obejmować to może elastyczne godziny pracy, programy zdrowotne oraz dostęp do coachingu i wsparcia psychologicznego.

Skuteczne techniki zarządzania stresem

Istnieje kilka sprawdzonych metod, które firmy mogą wprowadzić, aby pomóc swoim pracownikom w zarządzaniu stresem:

1. Promowanie inteligencji emocjonalnej: Przywódcy, którzy rozwijają swoją zdolność do empatyzowania i rozumienia emocji swoich pracowników, mogą skutecznie zarządzać stresem w zespołach. Inteligencja emocjonalna umożliwia szybsze rozwiązywanie konfliktów i lepsze zarządzanie napięciami w zespołach.
2. Inwestycje w szkolenia dotyczące stresu: Organizacje powinny oferować programy szkoleniowe dotyczące przeciwdziałania stresowi oraz radzenia sobie w sytuacjach wysokiego napięcia. Szkolenia te mogą dotyczyć technik relaksacyjnych, zarządzania czasem, a także budowania odporności psychicznej.
3. Tworzenie środowiska pracy wspierającego zdrowie psychiczne: Pracownicy, którzy czują się wspierani przez swoich przełożonych i współpracowników, są mniej podatni na długotrwały stres w pracy. Kluczowe jest również, aby liderzy dawali dobry przykład, dbając o równowagę między pracą a życiem prywatnym.

Wnioski

Stres w pracy nie musi być czynnikiem, który obniża efektywność i zaangażowanie pracowników. Przemyślane strategie zarządzania stresem, promowanie zdrowej kultury organizacyjnej oraz działania przeciwdziałające wypaleniu zawodowemu mogą przynieść znaczące korzyści zarówno dla pracowników, jak i dla całej organizacji. Dla liderów, którzy chcą zapewnić długotrwały sukces swoim zespołom, efektywne zarządzanie stresem jest priorytetem, który nie może być pomijany.

Wbrew powszechnym przekonaniom, kompromis nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem w negocjacjach biznesowych. W rzeczywistości, zbyt częste ustępstwa mogą prowadzić do straty zarówno na poziomie strategicznym, jak i finansowym. Dlaczego? Negocjacje to sztuka, w której nie chodzi o to, aby każdy “coś zyskał”, lecz o to, by skutecznie dążyć do osiągnięcia swoich celów. Klucz do sukcesu tkwi w przygotowaniu, strategii i stosowaniu odpowiednich technik negocjacyjnych.

Przygotowanie do negocjacji – fundament skuteczności

Bez odpowiedniego przygotowania do negocjacji ryzykujemy, że podejmiemy decyzje pod wpływem emocji lub presji. Badania przeprowadzone przez Harvard Business Review pokazują, że negocjatorzy, którzy poświęcają czas na przygotowanie (analizując potrzeby obu stron oraz potencjalne scenariusze), są o 60% bardziej skuteczni w osiąganiu swoich celów. Kluczowym elementem przygotowania jest dokładna analiza interesów drugiej strony oraz zrozumienie, jakie wartości są dla niej kluczowe.

Strategie negocjacyjne – jak wybrać odpowiednią?

Wybór odpowiedniej strategii negocjacyjnej zależy od tego, czy zależy nam na długoterminowej współpracy, czy jednorazowej transakcji. Zintegrowana strategia negocjacyjna, znana jako “win-win”, sprawdza się, gdy relacja między stronami jest kluczowa. Badania przeprowadzone przez Kellogg School of Management dowodzą, że negocjacje oparte na współpracy prowadzą do bardziej trwałych i korzystnych wyników dla obu stron.

Z drugiej strony, dystrybutywna strategia negocjacyjna (win-lose) może być skuteczna w sytuacjach, gdzie ważniejszy jest wynik finansowy niż relacje między stronami. Ta strategia opiera się na maksymalizacji własnych korzyści i często jest stosowana w krótkoterminowych transakcjach.

Wnioski

Negocjacje w biznesie to nie tylko proces dochodzenia do porozumienia, ale także kluczowy element strategii rozwoju firmy. Skuteczne techniki negocjacyjne opierają się na solidnym przygotowaniu, elastyczności i znajomości stylów negocjacyjnych. Osiąganie sukcesu w negocjacjach wymaga nie tylko umiejętności twardego targowania się, ale także zdolności do budowania wartości i długoterminowych relacji. Dzięki odpowiedniej strategii możesz nie tylko osiągnąć swoje cele, ale także stworzyć trwałą przewagę konkurencyjną na rynku.

Stres w pracy jest zjawiskiem coraz częściej badanym przez psychologów i ekonomistów, którzy dostrzegają jego negatywny wpływ na wydajność organizacji. Najnowsze badania pokazują, że zarządzanie stresem i przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu to nie tylko sprawa zdrowia psychicznego, ale także ekonomicznego sukcesu organizacji. Jak pokazują najnowsze raporty, firmy, które skutecznie zarządzają stresem pracowników, mogą poprawić wyniki finansowe, zwiększyć retencję talentów i poprawić morale wśród pracowników.

Korzyści z zarządzania stresem

Najnowsze badania pokazują, że organizacje, które skutecznie wdrażają programy zarządzania stresem, mogą osiągnąć znaczące korzyści. Badania przeprowadzone przez Deloitte w 2022 roku wskazują, że inwestycje w programy zdrowia psychicznego generują zwrot z inwestycji na poziomie 4:1. Oznacza to, że każdy dolar zainwestowany w zdrowie psychiczne pracowników przynosi firmie oszczędności w wysokości 4 dolarów dzięki zmniejszeniu absencji, podniesieniu efektywności pracy i ograniczeniu kosztów związanych z rotacją pracowników.

Inne badania, przeprowadzone przez Stanford University, sugerują, że długotrwały stres w pracy może mieć podobny wpływ na zdrowie jak palenie tytoniu. W związku z tym przeciwdziałanie stresowi to nie tylko kwestia wydajności, ale także troska o długoterminowe zdrowie pracowników.

Podsumowanie

Najnowsze badania jednoznacznie pokazują, że stres w pracy ma daleko idące konsekwencje zarówno dla pracowników, jak i dla organizacji. Skuteczne zarządzanie stresem, inwestycje w zdrowie psychiczne oraz programy przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu mogą znacząco poprawić nie tylko samopoczucie pracowników, ale także wyniki finansowe firmy.

Zarządzanie ESG wymaga nie tylko podejścia strategicznego, ale także zaangażowania zespołów w organizacji, szczególnie HR.

Zrównoważony rozwój nie ogranicza się do działań ekologicznych.

To także troska o różnorodność, inkluzję, transparentność płac oraz budowanie kultury organizacyjnej opartej na wartościach społecznych. HR w tym procesie ma fundamentalną rolę – od rekrutacji, przez szkolenia, po budowanie systemów motywacyjnych, które wspierają realizację celów ESG​. W ramach projektu „Pracownicy – najlepsza inwestycja dla firmy”, w którym opracowaliśmy 120 już strategii HR dla MŚP, widzimy jak istotna jest rola działów personalnych w procesie transformacji ESG.

Jednym z kluczowych wyzwań dla działów HR w 2024 roku będzie wdrażanie raportowania zgodnie z Dyrektywą CSRD. Te działania wymagają zebrania danych nie tylko z obszarów finansowych, ale także z obszarów społecznych i pracowniczych. Dobrze przygotowana strategia HR, wspierająca ESG, może pomóc firmie przyciągnąć talenty, które coraz częściej zwracają uwagę na wartości firm w obszarach społecznych i środowiskowych​.

Transformacja ESG to także okazja dla HR do przegrupowania swoich zasobów i automatyzacji procesów. Umożliwia to poświęcenie większej uwagi strategicznym działaniom, które realnie wpłyną na rozwój zrównoważonych praktyk w firmie. Wprowadzanie zielonych rekrutacji oraz edukacja pracowników w zakresie ESG to nie tylko odpowiedź na wymogi prawne, ale także inwestycja w przyszłość organizacji. Wraz z rosnącą świadomością na temat ESG, firmy, które wcześnie podejmą działania, zyskają przewagę na rynku​.

Co obejmuje obszar S w raportowaniu ESG?

Raportowanie ESG oparte na European Sustainability Reporting Standards (ESRS) obejmuje kilka obszarów dotyczących kwestii społecznych, które w ramach ESG określa się jako „S”. Standardy te pomagają firmom zrozumieć, jakie dane społeczne powinny być raportowane, aby spełniać wymogi unijnej Dyrektywy CSRD.

Główne obszary raportowania „S” to:

 S1: Pracownicy firmy (Own Workforce)

Ten obszar obejmuje wszystkie zagadnienia związane z bezpośrednio zatrudnionymi pracownikami przedsiębiorstwa. W ramach tego standardu firmy muszą raportować m.in.:

• Warunki pracy, takie jak zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy, wynagrodzenia, godziny pracy i work-life balance.
• Różnorodność i inkluzję, czyli działania na rzecz równości płci, równości płacowej, różnorodności etnicznej i włączania pracowników z różnych środowisk.
• Rozwój zawodowy i możliwości awansu, w tym szkolenia i programy rozwoju kariery dla pracowników.
• Dialog społeczny, w tym współpraca z organizacjami pracowniczymi i związkami zawodowymi.
• Dobrostan pracowników, obejmujący zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne.

S2: Pracownicy w łańcuchu wartości (Workers in the Value Chain)

Obszar ten odnosi się do warunków pracy osób zatrudnionych przez dostawców i inne podmioty w łańcuchu wartości firmy. Firma powinna raportować, jakie kroki podejmuje w celu zapewnienia odpowiednich warunków pracy dla tych pracowników. W ramach tego standardu raportowanie obejmuje:

• Ocenę i monitorowanie przestrzegania praw pracowniczych przez dostawców, w tym przeciwdziałanie przymusowej pracy i pracy dzieci.
• Działania podejmowane na rzecz zapewnienia sprawiedliwych wynagrodzeń i bezpiecznych warunków pracy w łańcuchu dostaw.
• Inicjatywy mające na celu poprawę warunków socjalnych i ekonomicznych pracowników u dostawców i partnerów biznesowych.

S3: Społeczności lokalne (Affected Communities)

Ten obszar dotyczy wpływu działalności przedsiębiorstwa na społeczności lokalne. Raportowanie obejmuje m.in.:

• Ocenę wpływu działalności firmy na społeczności w regionach, w których działa, w tym na kwestie zdrowia, bezpieczeństwa, dostępu do zasobów i infrastruktury.
• Działania związane z angażowaniem społeczności lokalnych, tworzeniem miejsc pracy, wspieraniem edukacji i innymi inicjatywami społecznymi.
• Ochronę praw człowieka w kontekście lokalnym, np. w regionach zagrożonych konfliktami, ubóstwem czy dyskryminacją.

S4: Konsumenci i użytkownicy produktów oraz usług (Consumers and End-users)

Ten obszar obejmuje zagadnienia związane z ochroną praw konsumentów i użytkowników produktów oraz usług oferowanych przez firmę. Raportowanie w tym zakresie może obejmować:

• Bezpieczeństwo produktów i usług oraz działania firmy w celu zapewnienia zgodności z normami i regulacjami.
• Odpowiedzialny marketing i etyczne praktyki sprzedaży.
• Inicjatywy na rzecz ochrony prywatności i danych osobowych konsumentów.
• Działania edukacyjne i transparentność informacji o produktach, szczególnie w kontekście ich wpływu na zdrowie i środowisko.

Raportowanie tych obszarów ma na celu nie tylko ocenę działalności firmy, ale również pokazanie, jak przedsiębiorstwa podejmują działania na rzecz zrównoważonego rozwoju społecznego i przestrzegania praw człowieka w całym swoim łańcuchu wartości.

W dniach 16.03.2024 – 23.03.2024 Izba Gospodarcza Gazownictwa wraz z firma Langas zorganizowała wyjazd studyjny do Japonii pod nazwą Japan Hydrogen Energy Tour. Wyjazd ten był zorganizowany pod nadrzędnym hasłem ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zastąpienia paliw kopalnych wodorem i jego związkami.

Generalnie chodziło w nim o przedstawienie realizowanych w Japonii programów rządowych nadzorowanych przez agendę rządową pod nazwą NEDO. Organizacja ta od wielu lat zajmuje się nadzorem nad programami uwodornienia gospodarki Japonii. Ich celem jest do roku 2050 osiągnięcie zastąpienia paliw kopalnych wodorem lub ich pochodnymi w wybranych działach gospodarki i przedsiębiorstwach nawet w 100%.

W 2017 roku rząd Japonii sformułował tzw. bazową strategię wodorową. W niej określono wodór nowym nośnikiem energii. Przy czym nakreślono również cele w postaci między innymi kosztu 1 kg wodoru w 2030 roku jako 3 USD, a w 2050 roku 2 USD. Główne kierunki badań oraz komercjalizacji to: dekarbonizacja wytwarzania wodoru z wykorzystaniem technologii CCS jego gromadzenia pod ziemią, opracowanie łańcuchów dostaw wodoru, opracowanie własnych stacjonarnych technologii wytwarzania wodoru, głównie w oparciu o elektrolizery, wykorzystanie wodoru i paliw syntetycznych w transporcie, wykorzystanie wodoru w wytwarzaniu energii, wykorzystanie wodoru w przemyśle rafineryjnym, stalowym, chemicznym i innym, wykorzystanie wodoru w celach grzewczych zarówno w domach prywatnych jak i sektorze komercyjnym. W ramach tych działań określono konkretne cele mające być zrealizowane do roku 2030 oraz do roku 2050. W tym określono zużycie wodoru na rok 2025 w ilości 2 mln ton/rok, w roku 2030 3 mln t/rok i w roku 2050 20 mln t/rok. Aby zrealizować te cele w Japonii w marcu 2023 roku były 163 stacje publiczne tankowania wodoru, w roku 2030 ma ich być 1000. Podobnie w marcu 2023 roku było 480373 stacjonarne ogniwa paliwowe, w 2030 ma ich być 3 000 000. Po drogach Japonii jeździło w marcu 2023 roku 7692 samochody osobowe i 132 autobusy wyposażone w wodorowe ogniwa paliwowe. W roku 2030 ma ich być odpowiednio 800 000 i 1200. Wspomniana wyżej organizacja NEDO (National government and Ministry of Economy, Trade and Industry) dysponowała w roku 2022 budżetem 43,3 miliarda dolarów.

Uruchomionych zostało 100 projektów krajowych i międzynarodowych z udziałem 1000 firm oraz 500 uniwersytetów. W wyniku podjętych działań NEDO sformułowało w konkluzji następujące wnioski:

1. Technologie wodorowe są kluczowe z punktu widzenia neutralności węglowej; Japonia silnie promuje gospodarkę wodorową.
2. Obecnie technologie wodorowe penetrują rynek możliwych zastosowań; celem jest wdrożenie technologii wodorowych.
3. Celem Japonii jest wdrożenie niskowęglowego systemu energetycznego zintegrowanego z istniejącym systemem węglowym i gazowym; w tym wytwarzanie wodoru przy emisji CO₂ na poziomie poniżej 3,4 kg CO₂e/kg H₂.

W ramach działań NEDO utworzono dolinę wodorową w prefekturze Fukushima i podjęto szereg działań związanych z pozyskiwaniem i wykorzystaniem wodoru oraz podjęto działania w porcie i regionie przemysłowym Kawasaki również związane z łańcuchem dostaw wodoru i jego wykorzystaniem w celach przemysłowych i grzewczych.

Japonia nie posiada własnych zasobów węgla kamiennego, a rozwiązanie to ma możliwość zasilania węglem o niżej wartości energetycznej, niż w konwencjonalnej energetyce węglowej. Emisja CO₂ z elektrowni Nakoso jest równa 620 kg/MWh, co jest znacząco mniejszą wartością w stosunku do emisji w konwencjonalnej elektrowni węglowej spalającej węgiel kamienny i wykorzystującej jedynie jego energię cieplną do zamiany wody na parę kierowaną na turbinę parową, w której elektrowni emisja CO₂ jest równa około 750 kg/MWh. Co ciekawe skład gazu kierowanego na turbinę gazową po zgazowaniu węgla w tej elektrowni to: CO – 30%, H₂ – 10%, N₂ – 55%, H₂S – 5%. W procesie technologicznym węgiel jest poddawany zmieleniu przed zgazowaniem do frakcji 200 µm.

Punkt 2. Drugim miejscem wizyty studyjnej było Fukushima Hydrogen Energy Research Team (FH2R) również zlokalizowane w prefekturze Fukushima. Projekt ten wystartował we wrześniu 2016 roku pod auspicjami NEDO. Instalacja w obecnym stanie została ukończona w marcu 2020 roku. Uczestnicy projektu to TOSHIBA (Toshiba Energy System & Solution Corporation), Tohoku Electric Power Co., Inc., Tohoku Electric Network Co., Inc., Iwatani Co., Asahi KASEI Co. Celem tego projektu było stworzenie miejsca wytwarzania wodoru z wykorzystaniem odnawialnej energii elektrycznej, w tym technologii fotowoltaicznej, która będzie mogła być oddawana do sieci energetycznej lub kierowana do wytwarzania wodoru wraz z jego gromadzeniem i łańcuchem dostaw do komercyjnych stacji wodorowych. Całość jest nadzorowana przez odpowiedni system optymalizujący zarówno dostarczanie energii do sieci, jaki i wytwarzanie wodoru, gdy jest na niego zapotrzebowanie.  W efekcie powstał jeden z największych na świecie, działający system wytwarzania wodoru, wyposażony w farmę fotowoltaiczną o mocy 20 MW oraz elektrolizer alkaliczny o mocy 10 MW. Docelowo mają być zainstalowane tam elektrolizery o łącznej mocy 100 MW.

Obecna instalacja może wytwarzać 2000 Nm³ wodoru na godzinę, czyli 180 kgH2/h. To wystarczy, przykładowo, na przejazd Toyotą Miray 20 000 km. W planach rozbudowy instalacji jest również zastosowanie do wytwarzania wodoru energii wiatrowej. Docelowo stworzy to łańcuch dostaw wodoru w celach komercyjnych całkowicie zero emisyjny z uwagi na całkowite wyeliminowanie emisji CO2 w jego wytwarzaniu. Oczywiście, aby zbudować tą instalację towarzyszyła temu procesowi emisja CO₂, ale podkreślić należy, że instalacja ta dostarcza energię elektryczną do sieci energetycznej Japonii w stosownych ilościach, będąc całkowicie zbilansowaną w tym procesie oraz przynosząc odpowiednie zyski. Podczas naszej wizyty produkcja mocy elektrycznej z farmy fotowoltaicznej była równa 15366 kW, w tym sprzedawana jej ilość do sieci była równa 14540 kW, na potrzeby własne zużywano 826 kW. W tym czasie nie wytwarzano wodoru, a jego zgromadzone zasoby były równe 877 Nm³, co stanowiło 16% zdolności magazynowych. FH2R stanowi jeden z kluczowych elementów doliny wodorowej Fukushima.

Punkt 3. Trzecim miejscem wizyty studyjnej była Fukushima Natural Gas Power Plant. Podobnie jak w przypadku Nakoso IGCC Power LLC elektrownia ta wykorzystuje system kombinowany składający się z turbiny gazowej i parowej. Tu paliwem jest gaz ziemny dostarczany i przechowywany w fazie ciekłej, później w cyklu technologicznym odparowywany i kierowany na turbinę gazową. W komorach spalania turbiny spalinowej energia chemiczna gazu zamieniana jest w energię mechaniczną wywołującą moment napędowy napędzający wirnik turbiny oraz energię cieplną w postaci ciepła spalin, które są kierowane do wymiennika ciepła. Tu ciepło jest oddawane celem odparowania wody i jej zamiany w parę wodną kierowaną na turbinę parową połączoną jednym wałem z turbiną gazową. W efekcie system ten uzyskuje moc 0,59 GW.

Elektrownia ta jest wyposażona w dwa równoległe generatory każdy w systemie kombinowanym o mocy 0,59 GW. Łącznie wytwarzana moc jest równa 1,18 GW. Dzięki zastosowaniu systemu kombinowanego elektrownia Fukushima może szybko reagować na zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną ograniczając przesyłanie ciepła do wymienników, ograniczając tym samym moc szczytową o kilkadziesiąt procent. Na uwagę zasługuje fakt, że efektywność (sprawność)  tej elektrowni jest równa 61%. Gazy wylotowe wskutek wprowadzonych technologii desox i denox spełniają rygorystyczne normy wewnętrzne zawartości związków siarki i tlenków azotu.

Punkt 4. Czwartym miejscem była wizyta w Chiyoda Corporation. W trakcie pobytu w Chiyoda wysłuchaliśmy dwóch prezentacji. Pierwsza dotyczyła działalności organizacji JH2A (Japan Hydrogen Association), która skupia 25 kompanii i 413 członków. Głównym i zasadniczym celem tej organizacji jest propagowanie wytwarzania wodoru w procesach wolnych od uwalniania CO2 oraz stworzenie gospodarki opartej na wodorze pod nazwą Reach Earth with Hydrogen. Organizacja opracowała i stosuje trzy podstawowe metody transportu i magazynowania wodoru; w postaci wodoru ciekłego w zbiornikach kriogenicznych, w postaci ciekłego amoniaku w temperaturze minus 50 stopni Celsjusza oraz w postaci metylocykloheksanu w temperaturze pokojowej. Celem organizacji jest również osiągniecie średniej emisji wszystkich stosowanych w Japonii technologii wytwarzania wodoru na poziomie 3,4 kg CO₂/kg H₂, czyli jej zmniejszenie w porównaniu do technologii SMR o 70%.

Rząd Japonii wyznaczył cel do roku 2050 w postaci wytwarzania 20 milionów ton wodoru. Organizacja JH2A stawia sobie bardziej ambitne cele w postaci 70 Milionów ton wytwarzanego wodoru do 2050 roku. Druga prezentacja, niezwykle ciekawa, dotyczyła wspomnianej wyżej technologii transportu i magazynowania wodoru z zastosowaniem metylocyklohesanu (MCH). Chiyoda Corporation, która powstała w 1948 roku zajmowała się i zajmuje pionierskimi technologiami wytwórczymi w obszarze przemysłu rafineryjnego (1960 rok), ciekłego gazu ziemnego (2004), technologią odsiarczania ciekłego gazu. Chiyoda w roku 2018 zbudowała największy na świecie magazyn energii elektrycznej na wyspie Hokkaido. W latach 2015 – 2020 stworzyła pierwszy na świecie projekt demonstracyjny transportowania, magazynowania i użytkowania wodoru jako nośnika energii. W opracowanym łańcuchu dostaw kluczową rolę odgrywa wspomniany wyżej metylocykloheksan.

Łańcuch dostaw zaczyna się w Brunei Daressallam; pięć tysięcy kilometrów na południe od Yokohamy. Tu z wykorzystaniem technologii SMR wytwarzany jest wodór, który następnie łączy się w reakcji endotermicznej z toluenem, tworząc metylocykloheksan (MCH). MCH to węglowodór, który w jednej cząsteczce jest w stanie związać trzy cząsteczki wodoru. Ma on postać cieczy w temperaturze pokojowej  pod ciśnieniem normalnym. Może być więc transportowany z wykorzystaniem istniejących tankowców do przewozu paliw płynnych. Jest to ciecz całkowicie przeźroczysta, umiarkowanie toksyczna o właściwościach podobnych do benzyny i niedrażniącym zapachu. W opracowanym i wdrożonym w skali demonstracyjnej łańcuchu dostaw MCH jest transportowany do Yokohamy i tu poddawany jest procesowi odwodornienia w reakcji egzotermicznej z wykorzystaniem w tym celu opracowanego przez Chiyodę katalizatora. Produktem końcowym procesu jest wodór i toluen (LOHC). Toluen również jest węglowodorem w postaci cieczy. Jest on ponownie transportowany do Brunei, gdzie znów poddawany jest endotermicznej reakcji uwodornienia. Całkowita sprawność tego procesu to 60%. Strata toluenu podczas jednego przejścia łańcucha dostaw jest poniżej 1%.  Otrzymany, jako efekt końcowy wodór może być użyty do wytwarzania energii elektrycznej w ogniwach paliwowych, bezpośrednio spalany w celach energetycznych lub grzewczych lub przetwarzany w procesach chemicznych, przykładowo do wytwarzania paliw syntetycznych. W tym roku Chiyoda przedstawiała, jako całkowitą nowość stałotlenkowe ogniwo paliwowe, które wytwarza energię elektryczną z dostarczonego do niego metyloceykloheksanu. Efektem pracy tego ogniwa jest energia elektryczna oraz toluen.

Wykorzystując to ogniwo, będące w fazie badań, Chiyoda zamierza zlikwidować jedno z ogniw łańcucha w postaci reakcji odwodornienia MCH. Tym samym sprawność łańcucha dostaw wzrośnie o kolejne kilka procent. Informacja o tym stałotlenkwym ogniwie pojawiła się po raz pierwszy w literaturze fachowej w czasopiśmie Applied Energy w październiku 2023 roku. Autorem tego ogniwa jest prof. Akihiko Fukunaga z Waseda University  Scinence and Engineering   Metallugical Engineering. Metylocykloheksan reaguje w tym ogniwie z przewodzącymi jonami tlenu w ogniwach paliwowych ze stałym tlenkiem. Pozwala to na produkcję energii elektrycznej bezpośrednio z MCH. Co więcej, jej nakłady potrzebne do bezpośredniego wytwarzania energii są znacznie mniejsze, niż konieczne w przypadku stosowanej reakcji odwodornienia MCH opartej na użyciu katalizatora. Takie osiągnięcia torują drogę w kierunku produkcji energii elektrycznej bez emitowania gazów cieplarnianych takich jak dwutlenek węgla.

Punkt 5. Piątym miejscem była wizyta na Uniwersytecie Yokohama i spotkanie oraz dyskusja z prof. Shigenori Mitsushimą; profesorem na Uniwersytecie Narodowym w Yokohamie, na wydziale Inżynierii Materiałowej i Chemicznej. Prof. Mitsushima jest prezesem HESS – Hydrogen Energy Systems Society of Japan; najdłużej działającego na świecie stowarzyszenia wodorowego. W trakcie prezentacji prof. Mitsushima skupił uwagę na zagadnieniach związanych z koncentracją CO₂, która rok do roku na świecie rośnie o około 4 Gt/rok. Zjawisko fotosyntezy zmniejsza tą koncentrację. Jednakże to działalność człowieka przyczynia się do stałego jej wzrostu.

Oszacował on, że w technologiach energetycznych jest możliwym zmniejszenie emisji CO₂ o około 15% z wykorzystaniem wodoru. W Japonii będącej krajem wyspiarskim rola wodoru w przyszłym systemie energetycznym jest znacząca i wiąże się z jego transportem z poza granic Japonii w formie związanej chemicznie, skompresowanego lub w fazie ciekłej. Profesor podkreślił, że wodór nie jest łatwy do użytkowania jako źródło energii. Jego wytwarzanie w technologiach elektrolitycznych może być prowadzone z użyciem różnych elektrolizerów w tym alkalicznych AWE i membranowych PEMWE. Koszty jego wytwarzania są następstwem kosztu elektrod i ich trwałości. Prof. Mitsushima porównał różne metody przechowywania wodoru pod kątem koncentracji energii. Stwierdził, że pod tym kątem przechowywanie wodoru pod dużym ciśnieniem nastręcza wiele trudności. Porównał dwie stosowane technologie przechowywania wodoru w postaci związków chemicznych; NH3 i MCH. Stwierdził, że wytworzenie amoniaku wymaga dużych nakładów energetycznych; znacznie większych niż wytworzenie MCH.

Ponadto transportowanie wodoru w postaci MCH jest możliwe z wykorzystaniem istniejących łańcuchów dostaw paliw płynnych, co znakomicie obniża koszty inwestycyjne. Na zakończenie prof. Mitsushima przedstawił porównanie czterech technologii przechowywania wodoru; skompresowanego do 70 MPa, ciekłego , w postaci NH3 oraz w postaci MCH. Każda z tych technologii jest stosowana w mniejszej lub większej skali. Najczęściej spotykana jest technologia wodoru ciekłego oraz  w postaci NH3. Jednakże uważa on, że technologia MCH ma przed sobą dużą przyszłość z uwagi na wspomniany wyżej łańcuch dostaw możliwy do wykorzystania w postaci infrastruktury paliwowej.

Punkt 6. Szóstym miejscem była wizyta w laboratorium Ishikawa Labo Corporation. Według autorów technologia opracowana w tym laboratorium pozwala na rozkład CO₂ w odpowiednich reaktorach pod obniżonym ciśnieniem i w podwyższonej temperaturze. Proces zachodzi w obecności katalizatora, którym jest sód.  Byliśmy świadkami uzyskiwania wodoru z rozkładu CO₂. Z oczywistych względów nie podano nam szczegółów zachodzących procesów rozkładu atomów węgla i tlenu do elektronów, protonów i neutronów. Według autorów tej technologii na wyjściu z reaktora elektrony, protony i neutrony łączą się tworząc atomy wodoru. Demonstracja polegała na uzyskaniu płomienia na wylocie z reaktora. Otrzymany gaz poddany na miejscu badaniom w chromatografie gazowym wykazał obecność wodoru, tlenu, węgla i azotu. Trudno domniemywać jakie reakcje zaszły w reaktorze.

Zakładając, że zaszła reakcja rozkładu pary wodnej na wodór i tlen, to produkty reakcji byłyby właśnie takie, jak wykazano w badaniu chromatografem gazowym. Całkowicie osobnym zagadnieniem są niezbędne nakłady energetyczne na zajście odpowiednich reakcji. Jednocześnie trudno sobie wyobrazić reakcję rozpadu atomów węgla i tlenu w temperaturze jedynie kilkuset stopni Celsjusza. Autorzy przywołują nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki z roku 2002, która dotyczy odkrycia kwarków jako podstawowych budulców cząstek elementarnych. Tu nie dostrzegliśmy związku z zachodzącymi reakcjami wewnątrz prezentowanego reaktora. Sprawa zachodzących wewnątrz reaktora procesów wymaga znacznie dłuższych i szczegółowych prac badawczych.

Punkt 7. Siódmym miejscem była wizyta w największej w Japonii elektrowni węglowej Hekinan w prefekturze Aichi. Jest to składająca się z pięciu bloków energetycznych elektrownia węglowa o łącznej mocy 4,2 GW. W elektrowni tej dwie organizacje JERA i ICHI prowadzą od roku 2021 prace na temat współspalania amoniaku z węglem. Nasza wizyta w elektrowni Hekinan zbiegła się w czasie z pierwszym uruchomieniem współspalania 20% amoniaku zamiast węgla w bloku energetycznym nr 4. W związku z tym zwiedzanie elektrowni było graniczone do przejazdu autobusem po jej terenie oraz obszernej i zawierające j wiele treści prezentacji tej elektrowni. Węglowa elektrownia Hekinan zużywa dziennie 35 tysięcy ton węgla importowanego statkami z Indonezji lub Australii. W tym celu posiada ona własny pirs węglowy ogrodzony za pomocą wysokiej na 15 metrów siatki ryflowanej, która ogranicza o 90% siłę wiatru. Tym samym teren elektrowni jest utrzymany w czystości, o czym świadczą liczne nasadzenia drzew i krzewów ozdobnych w formie topiarów.  Spalanie węgla zachodzi w kotłach w temperaturze 1500 stopni Celsjusza. Gorące spaliny są kierowane na wymienniki ciepła, gdzie następuje odparowanie wody do pary wodnej, która kierowana jest na turbiny parowe.  Spaliny poddawane są oczyszczaniu i w efekcie opuszczają kominy elektrowni spełniając bardzo rygorystyczne normy zawartości związków siarki i tlenków azotu. Powstały w procesie spalania popiół jest używany do wytwarzania bloczków konstrukcyjnych lub podsypki utwardzającej drogi. W procesie denox oczyszczania spalin używany jest amoniak. W związku z tym załoga elektrowni ma doświadczenie niezbędne w przypadku jego stosowania. Oczywiście współspalanie amoniaku wiąże się z przeskalowaniem technologii przesyłania i przechowywania amoniaku.

Z tego względu zbudowano w Hekinan zbiornik do przechowywania ciekłego amoniaku w temperaturze minus 50 stopni Celsjusza o pojemności 2000 m³ oraz sieć rurociągów o łącznej długości 3 km łączących zbiornik z blokiem energetycznym nr 4. 20% dodatek amoniaku w celu jego współspalania oznacza zapotrzebowanie roczne na 500 000 ton amoniaku. Według Masako Otaki Dyrektora Low Carbon Fuel Planning Group oraz Low Carbon Fuel Value Chain Divison JERA Co., Inc. roczne zużycie amoniaku w Japonii to obecnie (stan na 02 listopad 2023) 200 000 ton. Całość jest importowana. Oznacza to, że ilość importu amoniaku należy zwiększyć w ponad dwójnasób, aby zaspokoić 20% potrzeby tylko bloku 4 elektrowni Hekinan.

W elektrowni Hekinan JERA i ICHI zamierzają do roku 2030 ograniczyć emisję CO₂ o 20%, do roku 2035 o 60%, a do roku 2050 o 100%. Ograniczenie tej emisji wiąże się ze współspalaniem amoniaku. Całkowite zastąpienie węgla amoniakiem w elektrowni Hekinan oznacza konieczność importu 5 milionów ton amoniaku w 2050 roku. Obecnie światowa produkcja tego związku chemicznego jest równa 200 milionów ton, z czego około 10% (około 20 milionów ton) jest dostępne na rynku międzynarodowym. Oznacza to, że Japonia w 2050 roku zamierza kupować 25% amoniaku dostępnego obecnie na wolnym rynku światowym. Może to spowodować wzrost ceny amoniaku na świecie. Przy czym Japonia według Masako Otaki nie zamierza wytwarzać amoniaku na swoim terenie.

Podsumowując wizyta w Japonii w ramach Japan Hydrogen Energy Tour udowodniła niezbicie, że Japonia wiąże swoją przyszłość z wodorem jako nośnikiem i źródłem energii, docelowo do roku 2050 ograniczając do minimum lub w przypadku sektora energetycznego w 100% emisję CO₂. Przy czym mają na tym polu znaczące osiągnięcia możliwe również do zastosowania na rynku polskim.

W dobie rynku pracownika, benefity pracownicze oraz systemy premiowe cieszą się niesłabnącą popularnością. Chodzi o to, aby zachęcić szczególnie utalentowane osoby do nawiązania i utrzymywania współpracy z firmą, a jednocześnie wzmocnić ich zaangażowanie w realizację codziennych obowiązków.

Jednym z najciekawszych systemów premiowych są programy motywacyjne oparte o akcje, udziały lub inne (pochodne) instrumenty finansowe, w których wartość uzyskanej premii będzie wypadkową kilkuletniej pracy zespołu i ostatecznie osiągniętych wyników spółki. To sprawdzony sposób na zapewnienie firmie lojalności i efektywnego działania jej kadry, a w efekcie – poprawy wyników biznesowych.

Innymi słowy, przy prawidłowo skonstruowanym programie i efektywnym wykorzystaniu mechanizmów działania instrumentów finansowych, sukces firmy oznacza jednocześnie realne korzyści dla osób, które się do niego przyczyniają.

Programy motywacyjne mogą być także atrakcyjne podatkowo.

Program motywacyjny – definicja

Modelowy program motywacyjny został zdefiniowany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którą przez program motywacyjny rozumie się system wynagradzania:

• utworzony w spółce akcyjnej, na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy,
• w którym uczestniczą osoby otrzymujące od organizatora świadczenia z tytułu umowy o pracę lub działalności wykonywanej osobiście (np. z tytułu kontraktu menadżerskiego, powołania do organów spółki) uwaga: definicja nie obejmuje np. osób współpracujących z organizatorem w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej;
• w ramach którego uczestnik nabywa prawo do faktycznego objęcia lub nabycia akcji bezpośrednio lub w wyniku realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych, praw pochodnych lub innych praw majątkowych.

Uczestnicy programu, który mieści się w powyższej definicji, mogą skorzystać z preferencyjnego opodatkowania przychodów otrzymywanych w ramach programu.

Preferencje podatkowe…

Korzyść polega przede wszystkim na odroczeniu opodatkowania otrzymywanych akcji do momentu ich zbycia – samo wdrożenie programu i przyznanie bonusu (akcji) jest dla uczestników neutralne podatkowo. Dopiero zbycie akcji generuje po stronie uczestnika obowiązek opodatkowania dochodu stawką 19%, właściwą dla przychodów z kapitałów pieniężnych. Premia z programu nie wpływa na wysokość składki ZUS, a na organizatorze programu (pracodawcy) nie ciążą obowiązki płatnika w związku z przyznaniem akcji uczestnikom. Efekt? Niższy wymiar obciążeń publicznoprawnych po stronie uczestników i mniej obowiązków płatnika po stronie organizatora.

Natomiast w przypadku programów motywacyjnych zaprojektowanych poza ustawową definicją, przychód często podlega opodatkowaniu dwukrotnie, pierwszy raz w momencie nabycia akcji / udziałów, a następnie w chwili ich zbycia. Może to prowadzić do wyższej kwoty efektywnego opodatkowania przychodu z programu, który nie podlega pod preferencję podatkową.

…nie tylko dla programów zgodnych z ustawową definicją

W ostatnim czasie pojawiają się jednak interpretacje indywidualne, które w pewnych sytuacjach pozwalają na korzystne opodatkowanie również przychodów z programów motywacyjnych niewpisujących się w definicję z ustawy o PIT.

Przykładowo, coraz liczniejsze interpretacje podatkowe dopuszczają możliwość rozliczenia przychodu z programu motywacyjnego, uzyskanego przez osobę, która prowadzi JDG i rozlicza się ryczałtem, według preferencyjnej stawki 3%.

Inny przykład to rozliczenie programu organizowanego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z przeważającym stanowiskiem organu, w wypadku objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym nawet za symboliczną cenę (a więc poniżej rynkowej wartości), przychód nie powstaje – zasady rozliczenia są więc analogiczne jak w przypadku korzystającego z ustawowej preferencji

Program motywacyjny – szerokie możliwości kształtowania

Zanim podjęta zostanie decyzja o utworzeniu programu motywacyjnego, wcześniej koniecznie trzeba przeanalizować, która konstrukcja programu będzie w danym przypadku odpowiednia.

Powyżej przedstawiono istotę programów motywacyjnych dla kluczowej kadry pracowniczej, szczególnie w kontekście obecnych wyzwań na rynku pracy. Programy te, oparte na różnorodnych benefitach i systemach premiowych, stanowią skuteczną strategię przyciągania oraz utrzymania utalentowanych pracowników. Jednakże, co istotne, programy motywacyjne nie ograniczają się wyłącznie do kwestii finansowych.

Oprócz korzyści materialnych, programy motywacyjne budują lojalność pracowników i zwiększają ich zaangażowanie w codzienne obowiązki. Skonstruowane z wykorzystaniem akcji, udziałów czy innych instrumentów finansowych, te programy stają się integralną częścią strategii biznesowej firm, skutkując poprawą wyników biznesowych. Warto zauważyć, że preferencyjne opodatkowanie, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, dodatkowo motywuje uczestników, oferując im elastyczność w rozliczeniach.

Należy podkreślić, że programy motywacyjne to nie tylko kwestie finansowe. Przy projektowaniu programów, konieczne jest uwzględnienie zarówno kontekstu biznesowego, jak i aspektów prawnych, a także skonsultowanie się z ekspertem w celu uniknięcia potencjalnych ryzyk i osiągnięcia zamierzonych celów. Ostatecznie, programy motywacyjne stają się integralnym narzędziem zarządzania zasobami ludzkimi, wspierając rozwój firmy w dynamicznym środowisku biznesowym.

Woda – tak zwyczajny składnik naszej codziennej egzystencji, może stać się kluczem do zielonej przyszłości energetycznej.

W miarę jak świat dąży do ograniczenia emisji dwutlenku węgla i przeciwdziałania globalnemu ociepleniu, wodór, zwłaszcza zielony wodór, staje się coraz ważniejszym graczem w globalnym świecie energii.

Japonia, znaną ze swojej zaawansowanej technologii i innowacyjności, jest jednym z krajów, których strategia wodorowa zasługuje na uwagę.

Wodór i jego rola w przyszłości energii

Wodór jest pierwiastkiem chemicznym, który ma ogromny potencjał jako nośnik energii. Może być używany do produkcji czystych paliw wodorowych, które są ekologiczne i przyjazne dla środowiska. Wodór można uzyskać na wiele sposobów, ale jednym z najbardziej obiecujących jest produkcja zielonego wodoru. Zielony wodór jest produktem uzyskiwanym poprzez elektrolizę wody, z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna czy wiatrowa. To oznacza, że ​​produkcja zielonego wodoru nie emituje dwutlenku węgla do atmosfery.

Wyzwania i możliwości w produkcji zielonego wodoru w Indiach

Indie, będąc jednym z krajów o największym potencjale rynku energetycznego na świecie, postawiły sobie ambitny cel stania się globalnym centrum produkcji, wykorzystania i eksportu zielonego wodoru i jego pochodnych do 2030 roku. Jednak droga do osiągnięcia tego celu nie jest bez wyzwań.

Władze indyjskie wprowadziły standardy emisji dla produkcji zielonego wodoru, co jest ważnym krokiem w kierunku czystszych źródeł energii. Jednak technologia produkcji zielonego wodoru w kraju jest wciąż w fazie początkowej. Współpraca między naukowcami a przemysłem jest kluczowa, aby przyspieszyć rozwój tej obiecującej technologii.

Wyzwania i możliwości w produkcji zielonego wodoru

Indie, będąc jednym z krajów o największym potencjale rynku energetycznego na świecie, postawiły sobie ambitny cel stania się globalnym centrum produkcji, wykorzystania i eksportu zielonego wodoru i jego pochodnych do 2030 roku. Jednak droga do osiągnięcia tego celu nie jest bez wyzwań.

Władze indyjskie wprowadziły standardy emisji dla produkcji zielonego wodoru, co jest ważnym krokiem w kierunku czystszych źródeł energii. Jednak technologia produkcji zielonego wodoru w kraju jest wciąż w fazie początkowej. Współpraca między naukowcami a przemysłem jest kluczowa, aby przyspieszyć rozwój tej obiecującej technologii.

Jednym z głównych wyzwań jest koszt produkcji zielonego wodoru, który obecnie jest stosunkowo wysoki. Jednak w miarę spadku kosztów energii odnawialnej można się spodziewać, że koszty produkcji zielonego wodoru spadną o około 50 procent. To pozytywna wiadomość, która napawa nadzieją na przyszłość tej technologii.

Wizja przyszłości: Indie jako globalne centrum zielonego wodoru

Program Narodowej Misji na Rzecz Zielonego Wodoru w Indiach ma budżet wynoszący ponad 19 mld rupii i ma na celu uczynienie Indii globalnym liderem w produkcji, wykorzystaniu i eksporcie zielonego wodoru i jego pochodnych do 2030 roku. Wszystkie znaczące instytucje badawcze w kraju zaangażowane są w projekty związane z zielonym wodorem, a niektóre z nich już osiągają pierwsze obiecujące wyniki.

Warto zaznaczyć, że Indie spodziewają się wzrostu zapotrzebowania na wodór aż pięciokrotnie do roku 2050. Obecnie produkcja zielonego wodoru jest kosztowna, ale ze spadkiem kosztów energii odnawialnej można się spodziewać, że koszty te obniżą się znacząco. Narodowa Misja na Rzecz Zielonego Wodoru jest ważnym krokiem w kierunku osiągnięcia tego celu.

Wyzwania i ograniczenia w produkcji zielonego wodoru w Japonii

W międzynarodowym kontekście, Japonia jest jednym z krajów, które również stawiają na produkcję zielonego wodoru. Jednak kraj ten ma własne unikalne wyzwania i ograniczenia. Jednym z nich jest brak dostępnej ziemi do produkcji wodoru. Około 91 procent obszaru w Japonii nie nadaje się do produkcji wodoru. To ogranicza potencjał kraju w dziedzinie produkcji zielonego wodoru.

Koszty produkcji zielonego wodoru i perspektywy na przyszłość

Koszt produkcji zielonego wodoru jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jego konkurencyjność. Według analizy, koszty produkcji zielonego wodoru w Indiach do 2050 roku szacowane są na około 0,75 USD za kilogram w optymistycznym scenariuszu i około 1,35 USD za kilogram w scenariuszu pesymistycznym. Oznacza to, że koszty te mogą znacząco spaść w ciągu najbliższych lat, co sprawi, że zielony wodór stanie się bardziej dostępny i konkurencyjny.

Wyzwania technologiczne i perspektywy

Jednak produkcja zielonego wodoru nie jest pozbawiona wyzwań technologicznych. Przechwytywanie i przechowywanie wodoru to nadal trudne zadania. Technologia musi zostać udoskonalona, aby zapobiec wyciekom wodoru, które mogą być niebezpieczne ze względu na jego wybuchowość. Jednak eksperci podkreślają, że to obszar, który wciąż wymaga badań i rozwoju.

Europa i jej dążenie do neutralności klimatycznej

Europa również rozważa wykorzystanie wodoru jako czynnika kluczowego w jej planach na przyszłość energetyczną. Jednym z ciekawych aspektów jest fakt, że kraje europejskie z wysokim potencjałem do produkcji energii odnawialnej, takie jak Niemcy, planują rozwijać przemysł wodorowy. Jednak, podobnie jak w Indiach, istnieje nierównowaga między potencjałem a inwestycjami.

Europa ma potencjał na dostarczenie sobie wodoru

Analizy pokazują, że Europa ma wystarczający potencjał do dostarczenia sobie wodoru w przyszłości. Kraje o dużym potencjale do produkcji energii słonecznej i wiatrowej, takie jak Norwegia, Hiszpania i Francja, mogą odegrać kluczową rolę w produkcji zielonego wodoru. Jednak niektóre kraje, w tym Niemcy, nadal będą zależne od importu wodoru, pomimo ambitnych planów rozwoju elektrolizy.

Wnioski i przyszłość zielonego wodoru

Zielony wodór jest obiecującym źródłem energii, które może pomóc w ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i walki z globalnym ociepleniem. Zarówno Indie, jak i Europa inwestują w tę technologię, ale istnieją wyzwania, które muszą zostać pokonane, takie jak koszty produkcji, przechwytywanie i przechowywanie wodoru oraz rozwijanie infrastruktury.

Japonia, choć ma swoje własne ograniczenia, nadal jest aktywnym graczem w dziedzinie zielonego wodoru. Kombinacja zaawansowanej technologii i innowacyjności sprawia, że ​​kraj ten może odegrać istotną rolę w globalnym rozwoju tej obiecującej technologii.

W miarę jak technologia produkcji zielonego wodoru ewoluuje, a koszty spadają, możemy spodziewać się, że zielony wodór stanie się coraz bardziej powszechnym źródłem energii, przyczyniając się do walki ze zmianami klimatycznymi i tworząc zrównoważoną przyszłość energetyczną dla nas wszystkich. Warto zwracać uwagę na postępy w tej dziedzinie, ponieważ zielony wodór może być kluczem do naszej przyszłości energetycznej.

Podatki są jednym z głównych czynników wpływających na decyzje biznesowe. Różnice w stawkach podatkowych między poszczególnymi krajami lub regionami mogą mieć znaczący wpływ na opłacalność prowadzenia działalności gospodarczej w danym miejscu.

Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym aspektom podatkowym w analizie finansowej i ekonomicznej oraz jak wpływają one na decyzje biznesowe.

1. Stawki podatkowe

Stawki podatkowe są jednym z kluczowych czynników, które przedsiębiorcy muszą wziąć pod uwagę przy analizie finansowej. Różne kraje i regiony mają różne stawki podatkowe, zarówno dla osób fizycznych, jak i dla osób prawnych. Wyższe stawki podatkowe mogą prowadzić do większych obciążeń podatkowych dla przedsiębiorstw, co może wpływać na ich zysk. Przedsiębiorcy muszą zwrócić uwagę na stawki podatkowe i uwzględnić je w swoich prognozach finansowych oraz przy podejmowaniu decyzji dotyczących lokalizacji i ekspansji biznesu.

Przykład: Planujesz otworzyć nową filię w dwóch różnych krajach. W kraju A stawka podatku dochodowego dla firm wynosi 25%, podczas gdy w kraju B wynosi 35%. Analiza finansowa powinna uwzględnić te różnice, aby ocenić, która lokalizacja będzie bardziej opłacalna dla firmy.

2. Formy opodatkowania

Wybór odpowiedniej formy opodatkowania ma istotny wpływ na koszty podatkowe przedsiębiorstwa. Przedsiębiorcy mogą działać jako jednoosobowe działalności gospodarcze, spółki osobowe (np. spółka jawna, spółka partnerska) lub spółki kapitałowe (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna). Każda forma ma swoje własne przepisy dotyczące opodatkowania, które mogą mieć znaczący wpływ na zysk netto firmy.

Przykład: Przedsiębiorstwo rozważa przekształcenie się z jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Analiza ekonomiczna powinna uwzględnić różnicę w kosztach podatkowych między tymi dwoma formami opodatkowania oraz ewentualne korzyści związane z ochroną majątku osobistego właściciela.

3. Ulgi podatkowe

Ulgi podatkowe są formą zachęt dla przedsiębiorców do podejmowania określonych działań gospodarczych. Mogą obejmować ulgi inwestycyjne, ulgi dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność, ulgi na badania i rozwój oraz wiele innych. Wykorzystanie ulg podatkowych może znacząco wpłynąć na koszty prowadzenia działalności i opłacalność inwestycji.

Przykład: Planujesz zakup nowego sprzętu w celu zwiększenia wydajności produkcji. Rząd kraju, w którym działasz, oferuje ulgę podatkową na zakup takiego sprzętu. Analiza finansowa powinna uwzględnić wysokość ulgi podatkowej i okres, w którym może być wykorzystana, aby ocenić korzyści finansowe wynikające z tej inwestycji.

Przykładem takiej ulgi w 2022 roku była ulga na robotyzację, polegająca na możliwości dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania 50% kosztów uzyskania przychodów poniesionych na robotyzację. Ulga miała pomagać firmom w zwiększaniu produktywności i konkurencyjności na rynkach krajowym i międzynarodowym dzięki zastosowaniu robotów przemysłowych w celu usprawnienia produkcji.

4. Koszty podatkowe

Koszty podatkowe stanowią część wydatków przedsiębiorstwa i mogą mieć wpływ na jego wynik finansowy. Wiele krajów wprowadza różnego rodzaju podatki, takie jak podatek VAT, składki na ubezpieczenie społeczne czy podatek od nieruchomości. Przedsiębiorcy muszą uwzględnić te koszty podatkowe przy analizie finansowej i planowaniu budżetu.

Przykład: Przedsiębiorstwo prowadzi sklep detaliczny i jest zobowiązane do płacenia podatku VAT od sprzedaży. W analizie finansowej musi uwzględnić wpływ podatku VAT na marże zysku, aby ocenić, czy strategia cenowa jest opłacalna.

5. Zasady rozliczania podatku dochodowego

Zasady rozliczania podatku dochodowego określają, jak przedsiębiorstwa muszą prowadzić swoje księgi rachunkowe, sporządzać deklaracje podatkowe i płacić podatki. W zależności od jurysdykcji, istnieje wiele przepisów dotyczących rozliczeń podatkowych, które mogą być skomplikowane i czasochłonne. Przedsiębiorcy muszą być świadomi tych zasad i uwzględniać je w planowaniu finansowym oraz przy podejmowaniu decyzji biznesowych.

Przykład: Rozważasz zwiększenie swojej działalności zagranicznej. Musisz zrozumieć zasady rozliczania podatku dochodowego w różnych krajach, w których będzie działać, aby uniknąć problemów związanych z niezgodnościami podatkowymi.

Najważniejsze aspekty podatkowe, które wpływają na decyzje biznesowe, to m.in. stawki podatkowe, formy opodatkowania, ulgi podatkowe, koszty podatkowe oraz zasady rozliczania podatku dochodowego. Stawki podatkowe mogą mieć istotny wpływ na opłacalność prowadzenia działalności gospodarczej. Forma opodatkowania, takie jak podatek dochodowy od osób prawnych czy jednoosobowa działalność gospodarcza, może mieć znaczenie dla kosztów podatkowych i związanych z nimi obowiązków administracyjnych. Ulgi podatkowe mogą zachęcać do inwestowania w konkretne sektory lub obszary geograficzne. Koszty podatkowe, takie jak podatek VAT czy składki na ubezpieczenie społeczne, mogą wpływać na dostępne środki finansowe przedsiębiorstwa. Zasady rozliczania podatku dochodowego mogą wpływać na harmonogramy płatności i skomplikowanie procedur podatkowych.

Zrozumienie tych aspektów podatkowych jest kluczowe dla podejmowania świadomych decyzji biznesowych. Może to obejmować optymalizację struktury organizacyjnej firmy, dostosowanie strategii inwestycyjnej, planowanie rozwoju biznesu oraz podejmowanie decyzji dotyczących zatrudnienia.

Prowadzenie skutecznej analizy ryzyka finansowego jest niezwykle istotne dla przedsiębiorców, ponieważ pozwala na identyfikację i zarządzanie potencjalnymi zagrożeniami, które mogą wpływać na ich działalność.

Poznaj kilka kluczowych czynników, które możesz wziąć pod uwagę podczas przeprowadzania analizy ryzyka finansowego w swoim biznesie.

1. Rozejrzyj się

Pierwszym krokiem w prowadzeniu analizy ryzyka finansowego jest identyfikacja potencjalnych zagrożeń, które mogą wpływać na działalność przedsiębiorstwa. W zależności od branży i specyfiki działalności, zagrożenia mogą być różne. Na przykład, analiza ryzyka dla przedsiębiorstwa z branży produkcji żywności zagrożeniem może zidentyfikować wzrost cen surowców lub problemy związane z jakością produktów, podczas gdy dla firmy działającej na rynku finansowym zagrożeniem może być zmienność rynku czy ryzyko kredytowe.

Przykład: Firma farmaceutyczna

Firma farmaceutyczna może zidentyfikować zagrożenia związane z wprowadzeniem nowego leku na rynek. Analiza ryzyka może ujawnić m.in.: zmiany w przepisach regulujących branżę farmaceutyczną, konkurencja ze strony innych firm farmaceutycznych, rosnące koszty badań i rozwoju, a także ryzyko skutków ubocznych lub reakcji alergicznych związanych z nowym lekiem.

2. Stwórz macierz ryzyka

Kolejnym krokiem jest ocena wpływu zagrożeń na działalność przedsiębiorstwa oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Wpływ może być mierzony na przykład w postaci strat finansowych, utraty klientów, reputacji czy zmniejszenia efektywności operacyjnej.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń można ocenić na podstawie analizy historycznych danych, trendów rynkowych, badań branżowych oraz oceny ekspertów.

Przykład: Restauracja

W przypadku restauracji możliwymi zagrożeniami mogą być zmiany preferencji klientów, rosnące koszty surowców, ryzyko wystąpienia epidemii lub innych zdarzeń losowych, które mogą wpływać na ilość klientów. Wpływ tych zagrożeń może przejawiać się w spadku obrotów, konieczności zmiany menu lub strategii marketingowej, a także konieczności wprowadzenia dodatkowych środków bezpieczeństwa i higieny.

3. Nie wszystkie jajka do jednego koszyka

Dywersyfikacja portfela to strategia polegająca na inwestowaniu w różne aktywa lub branże w celu zmniejszenia ryzyka. Przedsiębiorstwo może zastosować tę strategię, aby zrównoważyć ewentualne straty związane z wystąpieniem jednego konkretnego zagrożenia. Przykładowo, firma działająca w branży finansowej może zdecydować się na inwestycje zarówno w akcje, obligacje, jak i nieruchomości, aby zminimalizować ryzyko związane z wystąpieniem jednego rodzaju ryzyka.

Strategie zarządzania ryzykiem finansowym oparte są na pojęciach z macierzy ryzyka finansowego, które obejmują ocenę wpływu zagrożeń i prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

Co mamy do dyspozycji?

1. Przenoszenie ryzyka (transfer)

Przenoszenie ryzyka polega na przeniesieniu odpowiedzialności za ryzyko na inną stronę. Może to odbywać się poprzez sprzedaż lub objęcie ubezpieczeniem. Przyjęcie tej strategii ma na celu ograniczenie skutków negatywnych związanych z ryzykiem finansowym poprzez przeniesienie ich na inną podmiot lub instytucję.

Przykład: Firma produkująca towary może przenieść ryzyko związane z uszkodzeniem lub kradzieżą towarów poprzez zakup ubezpieczenia mienia. W przypadku wystąpienia szkody, firma może zgłosić roszczenie do ubezpieczyciela, który pokryje część lub całość strat finansowych związanych z tym zdarzeniem.

2. Unikanie ryzyka

Unikanie ryzyka to strategia polegająca na eliminacji lub unikaniu działań lub sytuacji, które mogą prowadzić do wystąpienia ryzyka finansowego. Oznacza to, że przedsiębiorstwo podejmuje działania w celu uniknięcia ryzyka lub ograniczenia ekspozycji na nie.

Przykład: Firma może zdecydować się nie inwestować w określoną branżę lub rynki zagraniczne, które są uważane za zbyt ryzykowne. W ten sposób unika się potencjalnych zagrożeń związanych z niekorzystnymi zmianami w tych sektorach.

3. Przyjęcie ryzyka

Przyjęcie ryzyka oznacza akceptację wystąpienia ryzyka finansowego i podejmowanie działań w celu zarządzania nim. Ta strategia jest stosowana, gdy korzyści z przyjęcia ryzyka przeważają nad potencjalnymi stratami.

Przykład: Firma inwestycyjna może zdecydować się na zakup akcji spółki, która prowadzi innowacyjne badania i rozwój. Istnieje ryzyko, że badania nie powiodą się i inwestycja okaże się nieopłacalna. Jednak firma może przyjąć ryzyko, licząc na znaczący wzrost wartości akcji, jeśli badania odniosą sukces.

W praktyce strategie zarządzania ryzykiem finansowym mogą być również łączone i dostosowywane do konkretnych potrzeb i okoliczności przedsiębiorstwa. Ważne jest, aby przeprowadzić szczegółową analizę ryzyka, uwzględniającą pocięcia z macierzy ryzyka, aby móc podjąć odpowiednie decyzje i skutecznie zarządzać ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie.

Przykład: Fundusz inwestycyjny

Fundusz inwestycyjny może zdywersyfikować swoje inwestycje, inwestując w różne branże i sektory gospodarki. Dzięki temu, jeśli wystąpią problemy w jednej branży, fundusz będzie miał inne inwestycje, które mogą zrekompensować ewentualne straty. Na przykład, jeśli fundusz inwestycyjny posiada akcje w branży technologicznej, farmaceutycznej i energetycznej, to spadek wartości akcji w jednej z tych branż może być częściowo zrekompensowany wzrostem w innych branżach.

4. Analiza ryzyka oparta na historii

Analiza historycznych danych finansowych może dostarczyć cennych informacji na temat zmienności rynkowej, trendów oraz występowania wcześniejszych zagrożeń. Przedsiębiorstwo może korzystać z tych danych, aby przewidzieć ewentualne scenariusze ryzyka i dostosować swoje strategie i działania.

Przykład: Bank

Bank może przeprowadzić analizę historycznych danych finansowych, aby ocenić ryzyko kredytowe związane z udzielaniem pożyczek. Na podstawie danych dotyczących spłacalności pożyczek w przeszłości, bank może ustalić swoje kryteria kredytowe i stopień ryzyka, z jakim jest gotów podjąć działania kredytowe.

5. A jak to robią inni?

W prowadzeniu skutecznej analizy ryzyka finansowego warto skorzystać z odpowiednich narzędzi i metodyk, które mogą ułatwić ocenę ryzyka i podjęcie świadomych decyzji. Przykłady takich narzędzi to Value at Risk (VaR), stres testing czy scenariusze czarnego łabędzia. Narzędzia te umożliwiają przeprowadzenie symulacji różnych scenariuszy ryzyka i ocenę potencjalnych strat.

Przykład: Firma ubezpieczeniowa

Firma ubezpieczeniowa może stosować różne narzędzia i metodyki, takie jak stres testing, aby ocenić ryzyko związane z wypłatą odszkodowań z polis ubezpieczeniowych w przypadku wystąpienia dużych szkód lub katastrof. Przez przeprowadzenie symulacji różnych scenariuszy, firma może ocenić swoją zdolność do wypłacenia odszkodowań i zidentyfikować obszary, w których potrzebuje refakturować ryzyko.

Analiza ryzyka jest kluczowa dla przedsiębiorców, ponieważ pozwala na identyfikację, ocenę i zarządzanie potencjalnymi zagrożeniami.

Przy prowadzeniu skutecznej analizy ryzyka finansowego warto wziąć pod uwagę kilka kluczowych czynników. Ważne jest identyfikowanie potencjalnych zagrożeń, ocena ich wpływu na działalność oraz prawdopodobieństwa wystąpienia. Należy uwzględnić także dywersyfikację portfela, analizę historycznych danych finansowych oraz monitorowanie zmian na rynku. Wskazane jest również stosowanie odpowiednich narzędzi i metodyk, takich jak Value at Risk (VaR), stres testing czy scenariusze czarnego łabędzia. Wnioski z analizy ryzyka powinny być wykorzystane do podejmowania świadomych decyzji inwestycyjnych i zarządzania ryzykiem.

Ocena opłacalności inwestycji i projektów jest niezwykle istotnym procesem dla każdego przedsiębiorstwa czy indywidulanego inwestora. Decyzje inwestycyjne mają kluczowe znaczenie dla rozwoju firmy oraz mogą mieć wpływ na jej długoterminową rentowność.

W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom oceny opłacalności inwestycji, w tym inwestycjom w nowoczesne technologie, oraz omówimy zagadnienia związane z cyklem inwestycyjnym.

ROI to po francusku „król”. I coś w tym jest.

Jednym z najważniejszych wskaźników używanych do oceny opłacalności inwestycji jest zwrot z inwestycji (ROI). Jest to procentowy stosunek zysków netto do zainwestowanego kapitału. Im wyższy zwrot z inwestycji, tym bardziej opłacalna jest inwestycja. Przykładowo, jeśli inwestor zainwestował 100 000 złotych i otrzymał z tego inwestycji zysk netto w wysokości 20 000 złotych, to ROI wynosiłby 20%.

NPR czyli jak to będzie naprawdę

Wskaźnik rentowności netto (NPR) to kolejny ważny wskaźnik, który uwzględnia nie tylko zyski, ale także koszty operacyjne. NPR oblicza się jako stosunek zysków netto do przychodów operacyjnych. Jeśli NPR wynosi na przykład 10%, oznacza to, że 10% przychodów operacyjnych zostaje jako zysk netto po odjęciu wszystkich kosztów.

Ale kiedy?

Okres zwrotu z inwestycji to czas, jaki jest potrzebny, aby zainwestowany kapitał został zwrócony w postaci zysków. Ten wskaźnik pozwala ocenić, jak szybko inwestycja zacznie generować zyski. Im krótszy okres zwrotu z inwestycji, tym bardziej opłacalna jest inwestycja. Przykładowo, jeśli inwestycja kosztuje 200 000 złotych i generuje roczne zyski netto w wysokości 50 000 złotych, to okres zwrotu z inwestycji wynosiłby 4 lata.

Czy skórka jest warta wyprawki?

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) jest innym istotnym wskaźnikiem oceny opłacalności inwestycji. Oznacza ona stopę procentową, przy której wartość bieżąca przepływów pieniężnych z inwestycji jest równa zeru. Wewnętrzna stopa zwrotu mierzy stopę zwrotu, którą inwestycja generuje wewnętrznie. Im wyższa jest wewnętrzna stopa zwrotu, tym bardziej opłacalna jest inwestycja.

Warto jednak pamiętać, że analiza finansowa nie jest jedynym aspektem, który należy uwzględnić przy ocenie opłacalności inwestycji. Istnieje wiele innych czynników, które mogą mieć wpływ na decyzję inwestycyjną. W przypadku inwestycji w nowoczesne technologie, należy wziąć pod uwagę nie tylko aspekty finansowe, ale także innowacyjność, konkurencyjność na rynku oraz potencjalne korzyści strategiczne.

Przykładem inwestycji w nowoczesne technologie może być wprowadzenie w firmie systemu automatyzacji produkcji. Wprowadzenie nowoczesnych robotów i technologii automatyzacji może znacznie zwiększyć wydajność produkcji oraz zmniejszyć koszty operacyjne. Jednakże koszty początkowe takiego projektu mogą być znaczne, z uwagi na zakup urządzeń oraz szkolenie personelu. W takim przypadku ocena opłacalności inwestycji wymaga uwzględnienia zarówno kosztów inwestycji, jak i potencjalnych oszczędności i zysków związanych z automatyzacją.

Innym interesującym przykładem inwestycji może być rozwój farmy wiatrowej w celu generowania energii odnawialnej. Inwestycja ta może przynieść zarówno korzyści finansowe, jak i korzyści środowiskowe poprzez redukcję emisji CO2. Jednakże, oprócz analizy finansowej, należy również uwzględnić aspekty związane z lokalizacją farmy wiatrowej, takie jak dostępność wiatru, przepisy regulujące energetykę odnawialną oraz potencjalne konflikty z lokalną społecznością. Czyli analizę ekonomiczną.

Hi tech ma trochę inaczej

Ocena opłacalności inwestycji w obszarze high-tech jest szczególnie ważna, ponieważ branża ta charakteryzuje się szybkimi zmianami, wysokim ryzykiem innowacyjnym i specyficznymi czynnikami wpływającymi na sukces projektu. W takim kontekście warto zastosować odpowiednie miary opłacalności, które uwzględniają specyfikę dziedziny high-tech. Zobaczmy kilka istotnych wskaźników opłacalności inwestycji w obszarze high-tech oraz przedstawimy przykłady inwestycji w cyberbezpieczeństwo, które stanowią ważną część tej dziedziny.

Vive le ROI

Ponownie kluczową miarą opłacalności inwestycji w obszarze high-tech jest wskaźnik zwrotu z inwestycji (ROI). Dzięki ROI możliwe jest oszacowanie stopnia opłacalności projektu poprzez porównanie zysków z inwestycji do jej kosztów. W przypadku inwestycji w cyberbezpieczeństwo, przykładowo, można obliczyć ROI na podstawie kosztów wdrożenia systemu ochrony danych oraz szacowanych oszczędności związanych z redukcją ryzyka cyberataków.

Czas zwrotu z inwestycji high-tech jest podstępnym wskaźnikiem. Tempo rozwoju technologicznego jest bardzo szybkie, krótki czas zwrotu z inwestycji może być kluczowy dla utrzymania konkurencyjności. Przykładowo, jeśli firma inwestuje w rozwój nowego systemu zapewniającego bezpieczeństwo sieci przed atakami hakerskimi, krótki czas zwrotu z inwestycji może świadczyć o skuteczności tego rozwiązania i przyspieszać proces adaptacji w sektorze high-tech. Zatem nawet jeżeli wyjdzie Ci z obliczeń, że czas zwrotu z inwestycji jest stosunkowo krótki (np. 2 lata) to zastanów się jeszcze jaki jest cykl życia twojego produktu. Czy za 2 lata ktoś jeszcze w ogóle będzie nim zainteresowany? Albo ile dodatkowo będziesz musiał w niego zainwestować, żeby rozwój Twojego produktu nadążył za rozwojem rynku i technologii i ten nakład trzeba doliczyć do kosztów poniesionych w okresie zwrotu z inwestycji.

Inne wskaźniki dla tech startupów

Wskaźnikiem opłacalności, często stosowanym w dziedzinie high-tech szczególnie przez startupy nastawione na opracowanie i sprzedaż technologii (często „opakowanej w firmę”), jest wskaźnik przyrostu wartości dla inwestorów (IVI – Investor Value Increment).

IVI bierze pod uwagę nie tylko finansowe aspekty inwestycji, ale również wzrost wartości dla inwestorów, związaną z wprowadzeniem nowych technologii czy innowacyjnych rozwiązań. Przykładem inwestycji w cyberbezpieczeństwo mogą być nowoczesne rozwiązania z zakresu sztucznej inteligencji, które poprawiają wykrywanie i zapobieganie atakom. Tego rodzaju inwestycje mogą przyczynić się do wzrostu wartości firmy na rynku oraz zdobycia przewagi konkurencyjnej.

Rozważając inwestycje w obszarze cyberbezpieczeństwa, warto zwrócić uwagę na przykłady konkretnych projektów, które ilustrują różne aspekty oceny opłacalności.

Pierwszym przykładem jest inwestycja w rozwój zaawansowanego systemu detekcji i reakcji na cyberatak. Taki system może wymagać znacznych nakładów finansowych na zakup specjalistycznego sprzętu, wdrożenie oprogramowania oraz przeszkolenie personelu. Jednakże, dzięki temu, firma może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia ataku hakerskiego, co przekłada się na uniknięcie strat finansowych, utratę wizerunku czy koszty związane z odzyskiwaniem danych. Wskaźnik ROI dla takiego projektu może być mierzalny poprzez porównanie kosztów inwestycji z oszczędnościami związanymi z uniknięciem strat spowodowanych cyberatakami.

Kolejnym przykładem jest inwestycja w szkolenie pracowników w zakresie cyberbezpieczeństwa. W dziedzinie high-tech, gdzie zagrożenia związane z cyberatakami są powszechne, odpowiednie szkolenie personelu może odegrać kluczową rolę w zapewnieniu ochrony przed atakami. Przez zwiększenie świadomości pracowników na temat zagrożeń i odpowiednich procedur bezpieczeństwa, firma może zmniejszyć ryzyko ataków i związane z nimi koszty. Wartość inwestycji może być oceniana poprzez wskaźniki takie jak zmniejszenie liczby incydentów związanych z cyberbezpieczeństwem czy skrócenie czasu reakcji na potencjalne zagrożenia.

Innym interesującym przykładem inwestycji w cyberbezpieczeństwo może być rozwój innowacyjnych rozwiązań w zakresie uwierzytelniania biometrycznego. Wykorzystanie unikalnych cech biometrycznych, takich jak odciski palców, rozpoznawanie twarzy czy skanowanie siatkówki, może znacznie zwiększyć bezpieczeństwo systemów informatycznych. Jednak koszty związane z wdrożeniem takiej technologii mogą być znaczne. W tym przypadku ocena opłacalności może obejmować analizę potencjalnych korzyści, takich jak zwiększenie bezpieczeństwa danych, redukcja kosztów związanych z hasłami i kartami dostępowymi czy poprawa wygody dla użytkowników.

Czyli co się w końcu opłaca?

Ocena opłacalności inwestycji i projektów jest niezwykle ważnym procesem, który wymaga uwzględnienia zarówno aspektów finansowych, jak i innych czynników. Analiza finansowa, przy użyciu wskaźników takich jak ROI, NPR, okres zwrotu z inwestycji i IRR, dostarcza istotnych informacji na temat opłacalności inwestycji. Jednak decyzje inwestycyjne powinny być podejmowane na podstawie kompleksowej oceny, która uwzględnia również ryzyko, strategię zarządzania, aspekty innowacyjne oraz otoczenie rynkowe. Czyli sama analiza finansowa nie wystarczy – konieczna jest też analiza ekonomiczna!

Ocena opłacalności inwestycji w obszarze high-tech, w tym inwestycji w cyberbezpieczeństwo, wymaga zastosowania odpowiednich miar uwzględniających specyfikę tej dziedziny. Wskaźniki takie jak ROI, czas zwrotu z inwestycji czy wskaźnik przyrostu wartości dla inwestorów (IVI) mogą być wykorzystane do oceny efektywności projektów jedynie uzupełniająco a nigdy jako samodzielna podstawa decyzji. Przykłady inwestycji w high-tech, np. w cyberbezpieczeństwo (rozwój zaawansowanych systemów detekcji, szkolenie pracowników czy wprowadzenie technologii biometrycznych) ilustrują różnorodność projektów w tej dziedzinie oraz potrzebę uwzględnienia zarówno aspektów finansowych, jak i innych czynników wpływających na sukces inwestycji w obszarze high-tech.