W dobie wzmożonej aktywności służb skarbowych, ale także policji i prokuratury w zakresie ścigania przestępstw białych kołnierzyków, każdy z menadżerów i członków zarządu musi się liczyć z tym, że prędzej czy później służby pojawią się także jego firmie. Na takie działają służb warto być przygotowanym i warto wiedzieć jak w tego typu sytuacji się zachować.

Katalog służb, które są uprawnione do tego, żeby przyjść do firmy i dokonać przeszukania stale rośnie. Stosunkowo niedawno te uprawnienia zostały przyznane Prezesowi UOKIK, który także może zarządzić przeszukanie (co prawda pod kontrolą sądu, ale ma takie uprawnienie). Co prawda w tym roku skorzystał z tego tylko 2 razy, ale te dwie firmy były poddane procedurze, podczas której funkcjonariusze UOKIK w towarzystwie policji przyszli dokonali przeszukania.

Dlatego warto wiedzieć i warto być przygotowanym na tego typu działania ze strony służb.

Przede wszystkim warto mieć dobry podział obowiązków w zarządzie, by były jasno określone kompetencje i było wiadomo kto ewentualnie za działania w tego typu sytuacji w spółce odpowiada. W przypadku utrudnia działań związanych z przeszukaniem w firmie istnieje możliwość nałożenia kar indywidualnych za utrudnianie przeszukania (nie tyle na spółkę, choć w przypadku UOKiK to także na spółkę i to aż do 50 000 000 zł, a w stosunku do menadżerów do 50 krotności średniego wynagrodzenia). W normalnym postępowaniu karnym to jest do 3000 zł albo do 30 dni aresztu.

Dlatego warto wiedzieć jak się zachować w taki sposób, żeby z jednej strony zachować bezpieczeństwo firmy i tajemnice przedsiębiorstwa, a z drugiej strony ażeby wykazać się współpracą w takim zakresie, w jakim jest ona niezbędna dla potrzeb postępowania karnego.

Warto mieć to w należyty sposób w firmie uregulowane, zwłaszcza, że organy ścigania sięgają coraz częściej po inwazyjne sposoby docierania do danych, które sprowadzają się do tego, że nie tylko korzystają z artykuł 15 k.p.k., który pozwala na żądanie informacji, w tym także od spółek i osób zarządzających spółkami, ale także pozyskują je w drodze przeszukania, żądania wydania rzeczy, zatrzymania rzeczy czy nawet zatrzymania osób.

Coraz częściej niestety zdarza się, że nawet uczciwe firmy bywają zaplątane (nieco przez przypadek) czy to w karuzelę VAT, czy to w proceder wystawiania nierzetelnych faktur. Przesłanką do tego, że firmę odwiedzają służby, mogą być też donosy dotyczące działania na szkodę spółki, czy nawet zwykły wypadek przy pracy.

Przeszukanie nie jest ograniczone żadnym katalogiem przestępstw. Wystarczy tylko podejrzenie popełnienia przestępstwa oraz podejrzenie, że w firmie mogą znajdować się przedmioty, które mogą stanowić dowód w postępowaniu lub mogą podlegać zajęciu na poczet ewentualnych kar lub zabezpieczenia majątkowego, albo osoby, które mogą znaleźć się w kręgu podejrzeń i już można spodziewać się przeszukania w firmie. Na takie okoliczności warto być przygotowanym.

Warto też wiedzieć, że chociaż kodeksowe uregulowanie mówi, że podstawową formą żądania wydania rzeczy, czy też przeszukania w firmie, jest postanowienie o przeszukaniu wydawane przez prokuratora (bądź na etapie postępowania sądowego przez sąd), a tylko wyjątkiem od tej zasady jest możliwość dokonania przeszukania „na legitymację”, czyli przeszukania przez funkcjonariuszy służb mundurowych w przypadkach niecierpiących zwłoki, kiedy uprzednie wydanie postanowienia o przeszukaniu było niemożliwe, to jednak – chociaż w zamyśle ustawodawcy miał to być wyjątek – to w praktyce takie przeszukania są częstsze, niż przeszukania w oparciu o postanowienia prokuratora.

Służb przychodząc do firmy mają prawo żądać od firmy dokumentacji, w tym w formie papierowej, ale trzeba pamiętać także, że mają ustawową możliwość żądania dostępu do nośników elektronicznych. I tu pojawią się kwestie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa:

• Czy trzeba, a jeżeli tak to komu i w jakich okolicznościach, udzielać kodu dostępu do plików elektronicznych.
• Czy nasza firmowa poczta jest bezpieczna jeżeli na przykład jest ona utrwalana na okres powyżej roku?
• Czy służby mogą sięgnąć do takich danych jak komunikaty a naszej komunikacji elektronicznej sprzed roku?

O tym wszystkim będę rozmawiać z Państwem podczas XII Forum Biura Zarządu i Rady Nadzorczej.